Gaziantep’teki Zeugma Müzesinin en nadide parçalarından biri olan Çingene Kızı mozaiğini tanımak için önce filmi
biraz geriye sarıp bulunduğu yerden bahsetmek gerekiyor. Anadolu’daki en önemli ve zengin Roma kentlerinden biri
olan Zeugma, Gaziantep’in Nizip ilçesi sınırları içerisinde bulunuyor. İlk kez MÖ 300’lü yıllarda Büyük İskender döneminde yerleşilen kent, adını daha sonraları Kommagene ile Mezopotamya’yı birleştiren köprüden almış. Antik Çağ’da zengin bir şehir olan Zeugma, lejyonerlerin konuşlandığı askerî bir kenttir aynı zamanda. Savaşçılığın ve bereketin simgesi olan 1,5 metre boyundaki bronz Mars heykelinin burada bulunması bunun kanıtı. Bu eser günümüzdeki Gaziantep’teki Zeugma Müzesinde sergileniyor. Öte yandan Fırat Nehri manzaralı teraslarda inşa edilmiş çok sayıda villa, kentin bir ticaret merkezi olduğunu gösteriyor. Bu villaları süslemek için birçok mozaik ve heykel atölyesi kurulmuş. Yörede Belkıs olarak anılan yer ise 17. yüzyılda Türklerin hâkimiyetine geçtikten sonra, burada kurulan yerleşime verilen ismi ifade ediyor.
Ünlü Mona Lisa tablosuna ev sahipliği yapan Paris’teki Louvre Müzesine gelince… Fransız İhtilali’nden hemen sonra
açılan müze, dünyanın en çok ziyaret edilen sanat mekânlarından biri olarak tanınıyor. Yıllık ziyaretçi sayısı 15 milyona dayanan müzede yaklaşık yarım milyon parça sergileniyor. Heykelden Akdeniz sanatlarına, el yazmalarından arkeolojik eserlere birçok bölüme sahip olan müzenin en fazla ilgi gören alanlarından biri de resim koleksiyonu. Ağırlıklı olarak Orta Çağ Fransız ve klasik Avrupa resminden örneklerin sergilendiği bu bölümde Fragonard, Rembrandt, Rubens, Titian, Poussin ve David gibi sanatçıların eserleri yer alıyor.
Birbirinde uzak coğrafyalarda olmalarına rağmen bir bakışın buluşturduğu iki muhteşem eserin benzer özellikleri şöyle:
1. Çingene Kızı ve Mona Lisa, iki trajik olaydan kıl payı kurtulur. İlki, 1996 yılında Birecik Barajı inşa edilmeye başlandığı zaman yaşanır. Barajın ana gövdesinin inşa edileceği alanda Zeugma Antik Kenti vardır. Sular altında kalmaktan son anda kurtarılan 50’ye yakın mozaikten biri de Çingene Kızı’dır. Louvre Müzesi ise 1871’de büyük bir
yangın atlatır. Binlerce eser yok olmaktan son anda kurtarılır.
2. Hem Zeugma hem de Louvre alanında dünyanın en büyük müzeleri arasında. Dünyanın en büyük mozaik müzeleri arasında gelen Zeugma’da, Roma ve Geç Antik Çağlardan kalma mozaiklerin büyüklüğü 2 bin 748 metrekarelik alana yayılıyor. Louvre ise dünya tek çatı altındaki en kapsamlı resim koleksiyonlarından birine sahip.
3. 1998 yılında büyük bir bölümü tahrip edilmiş bir mozaiğin parçası olarak ortaya çıkarılan Çingene Kızı, kısa sürede Zeugma’nın simgesi hâline geldi. Louvre Müzesi denince akla gelen ilk şeylerden biri olan Mona Lisa isimli
yağlı boya tablo ise 77×53 cm’lik küçük ebatlarına karşın çevresindeki büyük boyutlu yüzlerce resimden sıyrılmayı
başarıyor.
4. Hangi yöne bakarsanız bakın gözlerini sizden ayırmayan Çingene Kızı, bu yönüyle Mona Lisa tablosuna benzetiliyor. Dalgalı saçları, küpeleri ve etkileyici derin bakışlarıyla göz dolduran Çingene Kızı’nın, Yer Tanrıçası Gaia veya Dionysos’un müritlerinden birine ait olabileceği düşünülüyor. Bir diğer iddiaya göre mozaiğe konu olan portre, kıza değil güzel yüzlü genç bir erkeğe ait.
5. Leonardo da Vinci, 1503 yılında başladığı Mona Lisa tablosunu tam 16 yılda tamamlayabildi. Ancak o tarihten bu
yana tablo ile ilgili spekülasyonlar hiç bitmedi. Ressamın, çirkin bir modeli güzel yanlarıyla resmettiği ileri sürülen
iddialardan sadece biri. Bazı sanat tarihçilerine göre ise Leonardo da Vinci, Çinli sanatçılardan esinlenerek bu
resmi yaptı. Ayrıca tabloda var olduğu düşünülen simgeler için de birçok söylenti mevcut. Sanat Eleştirmeni Walter
Pater, 1867 yılında tablo üzerinde kadınlıkla ilgili birçok gizli sembol yer aldığını söylemişti.
6. Çingene Kızı’nın çevresinde Antik Çağ’ın birçok önemli başyapıtı sergileniyor: Poseidon, Okeanos ile Tethis,
Euphrates, Demeter, Metiokhos, Perthenope, Daidalos ve Akhillues mozaikleri bunlardan birkaçı.
7. Tıpkı Çingene Kızı gibi Mona Lisa’nın da çok sayıda meşhur kapı komşusu bulunuyor. Müzenin birinci ve ikinci
katlarının neredeyse tamamını kaplayan resim koleksiyonunun görülmeye değer eserleri arasında Ingres’in Türk
Hamamı, Vermeer’in Dantel Ören Kadın’ı, Dürer’in Otoportre’si ve Rubens’in çeşitli eserleri yer alıyor.
8. Her iki eser de üstün sanatsal teknikleriyle ve sanatsal özellikleriyle dikkat çekiyor. İnanılmaz bir çeşitlilikle
karşımıza çıkan Zeugma mozaikleri, mitolojik öykülerden gündelik sahnelere, hayvan figürlerinden geometrik
süslemelere kadar pek çok temayı konu ediniyor. Mona Lisa’yı yapan da Vinci ise tablo için ilk başta piramit tasarımı
kullanmış. Modelinin kıvrılmış ellerini piramidin köşesine yerleştirmiş. Göğsünü, boynunu ve yüzünü ellerine
göre çok daha parıltılı yapmayı uygun bulmuş. Tablodaki ışık, resmin altında geometrik bir eskizin yattığını gösteriyor. Aslında da Vinci, tabloda oturmakta olan normal bir kadını resmetmiş. Uzmanların söylediklerine bakılırsa 16. yüzyılda oturmuş bir kadın resmi yapmak yaygın bir durum değildi.
Yorum Ekle