Asırlık Gelenek Deve Güreşi

İkinci Mahmut döneminde Tire ve civarında deve güreşlerinin yapıldığı biliniyor. Günümüzde de sürdürülen bu gelenek köklü bir kültüre işaret ediyor.

Her yıl kış aylarında Balıkesir’den İzmir’e, Çanakkale’den Antalya’ya uzanan geniş coğrafya deve güreşi festivalleriyle şenleniyor. Kasım ayı ortalarında başlayıp mart ayının son haftasına kadar devam eden bu renkli etkinlik, izleyenlere benzersiz bir kültür deneyimi yaşatıyor.

KÖKLÜ GELENEK

Toros Dağlarında yaşayan göçebe Yörüklerin İpek Yolu kervanlarından alıp zenginleştirdiği bu güreşler, günümüzde de varlığını sürdürüyor. Batı Anadolu’da yapılan geleneksel deve güreşlerinin geçmişiyle ilgili farklı bilgilere rastlamak mümkün. Bir görüşe göre Anadolu’daki deve güreşlerinin ilk kez 19. yüzyılda Aydın’ın İncirliova ilçesine bağlı Hıdırbeyli köyünde gerçekleştirildiği söyleniyor. Bir diğer kaynakta 18. yüzyılın sonlarında İzmir ve çevresinde deve güreşlerinin yapıldığı ifade ediliyor. Münis Armağan’ın Batı Anadolu Tarihinde İlginç Olaylar adlı kitabının “Develerin Sonu” bölümünde, Sultan İkinci Mahmut döneminde Tire ve civarında deve güreşlerinin yapılmakta olduğu belirtiliyor. Bütün bu bilgiler bir yana, Anadolu’ya özgü deve güreşlerinin en az iki asırlık bir geleneğe işaret ettiği genel kabul görüyor. Anadolu’nun, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde adını sayamayacağımız kadar çok köy ve kasabada yapılan deve güreşleri, genellikle çevresi açık geniş meydanlarda düzenleniyor. Ege’de İzmir, Selçuk, İncirliova, Aydın, Muğla ve Denizli; Kuzey Ege’de Balıkesir ve Çanakkale; Akdeniz’de ise Antalya, Burdur ve Isparta birer deve güreşi merkezi olarak tanınıyor. Türkiye’deki 10 “Yavaş Şehir”den (Cittaslow) biri olan Yenipazar ise doğal ve tarihî güzelliklerinin yanı sıra deve güreşi sahasıyla nam salan yerler arasında bulunuyor.
TÜLÜ, SAVRAN, CAZGIR…

Güreşler, “tülü” adı verilen özel seçilmiş erkek develer arasında gerçekleştiriliyor. Tülüler, “yoz” denilen tek hörgüçlü dişi develer ile “buhur” adı verilen çift hörgüçlü erkek develerin çiftleşmesinden meydana geliyor. Ancak bir devenin tülü olması güreşebilmesi için yeterli neden oluşturmuyor. Bunun için devenin dişinden yaşına kadar birçok kritere sahip olması gerekiyor. Güreşçi develer, tıpkı atlarda olduğu gibi soya dayalı olarak seçiliyor. Güreşçi tülülerin güreşçi develerin kanından olmasına özen gösteriliyor. Özenle seçilen develer, “savran” adı verilen eğitimli bakıcılar tarafından güreşe hazırlanıyor. Güreşler, “ayak”, “orta”, “başaltı” ve “baş” olarak tanımlanan dört farklı boy ve kilo kategorisine göre yapılıyor. Develer, tıpkı diğer güreşlerde olduğu gibi “pehlivan” olarak adlandırılıyor. Güreşler ise “cazgır” adı verilen kişiler tarafından anons ediliyor. Bir devenin güreşten galip ayrılabilmesi için rakibini kaçırtması, çaresizce bağırtması ya da yere yıkması gerekiyor.
2017 DEVE GÜREŞİ TAKVİMİ

1 Ocak İncirliova, Bodrum, Zeytindağ (Bergama)

8 Ocak Bayramiç (Çanakkale), Germencik, Menemen, Sarayköy

15 Ocak Selçuk, Çanakkale, Yatağan

22 Ocak Selimiye Milas, Sultanhisar, Tire, Kumluca

29 Ocak Burhaniye (Balıkesir), Bağarası, Bayır, Demre, Pınarbaşı

5 Şubat Biga (Çanakkale), Yenipazar, Söke, Ödemiş

12 Şubat Milas, Edremit (Balıkesir), Bergama (İzmir), Umurbey (Çanakkale), Kuyucak

18 Şubat Nazilli, Havran (Balıkesir), Çine

26 Şubat Çan, Poyracık, Denizli Merkez, Bozdoğan, Salihli, Torbalı

5 Mart Ayvacık, Altınova, Bayraklı, Köşk

12 Mart Çal Denizli, Aydın, Buldan, Ödemiş (Dernek)

19 Mart Gönen, Ortaklar, Gökkaya