Mehmet Akif’e İlham Veren Abdürreşid İbrahim

Rusya Türklerinin ilk siyasi temsilcisi olarak tanınan Abdürreşid İbrahim, 23 Nisan 1857’de Sibirya’da dünyaya geldi. Abdürreşid İbrahim’in babası vatanseverliğiyle bilinen Ömer Efendi, annesi ise Başkurt Türklerinden Afife Hanım’dır. Çocukluğu dindar, disiplinli bir o kadar da yenilikçi bir ortamda geçen Abdürreşid İbrahim, tahsilini çevre kazalardaki medreselerde sürdürdü. Çeşitli âlimlerden dersler aldı. Hocalık, imamlık ve bir süre de kadılık yaptı; medreselerde ders verdi. 1907 – 1910 yılları arasında İslam dünyasına gerçekleştirdiği seyahatlerle de hafızalara kazındı. Seyahatlerine Türkistan, Buhara, Semerkant ve Yedisu’yla başlayan seyyah, gezisini Sibirya, Moğolistan, Mançurya, Japonya, Kore, Çin, Singapur, Hint Denizi Adaları, Hindistan ve Hicaz yoluyla Türkiye’ye gelerek tamamladı. Osmanlı Devleti’nin başkenti İstanbul, Abdürreşid İbrahim’in hayatında önemli bir yer edindi. Burada yaşananlar her zaman onun gündeminde yer aldı. Keza İstanbul’da başladığı seyahatini İstanbul’da sonlandırdı.
SÜLEYMANİYE KÜRSÜSÜNDE
Abdürreşid İbrahim’in üç yılda tamamladığı meşhur seyahatindeki hatıralarına yer verdiği Alem-i İslam ve Japonya’da İntişar-ı İslamiyyet adlı eseri, Türk Milli Marşı’nı yazan Şair Mehmet Âkif Ersoy’un eserlerine de ilham kaynağı olmuştur. Mehmet Âkif, şiir
külliyatı Safahat’ta yer alan Süleymaniye Kürsüsünde isimli eserine Süleymaniye Camii’nin tasviriyle başlamıştır. Özbek asıllı bir vaizin Türk – İslam dünyası seyahatinde gördükleriyle Osmanlı toplumu ve diğer İslam diyarlarının o dönemdeki dinî, sosyal ve siyasal durumlarını anlatmasıyla devam ettirmiştir. Buradaki söz konusu vaiz Âkif’in dostu Abdürreşid İbrahim’dir. Yani Âkif, Süleymaniye Kürsüsünde eserini bizzat Abdürreşid İbrahim’in ağzından kaleme almıştır.
JAPONYA YILLARI
Ömrünü İslamiyet’i tanıtmaya adayan Abdürreşid İbrahim, siyasi fikirlerini Avrupa’dan Uzak Doğu’ya kadar uzanan geniş bir alanda yaymak için birçok seyahat gerçekleştirdi. Bu bağlamda gittiği Japonya’da İslamiyet’in tanıtılmasında önemli çalışmalar yürüttü. Japonya’da
İslam’ı yayan – bilinen – ilk kişi olmasının yanı sıra, 1937’de ibadete açılan Tokyo Camisi’nin yapımında rol oynadı. Cami, 1985’te yıkılma tehlikesine karşı Türk Büyükelçiliği tarafından yıktırıldı; ancak yeniden yaptırılmadı. Abdürreşid İbrahim’in çabalarıyla 1939’da da
Japonya’da İslamiyet resmi din olarak tanındı. 1912 senesinde Osmanlı vatandaşlığına kabul edilen Abdürreşid İbrahim’in burada gerçekleştirdiği faaliyetler, Osmanlı Devleti tarafından da destek gördü. Rusya – Japonya ilişkileri üzerine araştırmalar yapıp, bunları
İstanbul’a aktardığından aynı zamanda diplomat görevi de yürüttü. Japonya’nın İslamiyet ile tanışmasında önemli bir isim olan Abdürreşid İbrahim, 17 Ağustos 1944 günü Tokyo’da hayatını kaybetti ve Tamareien mezarlığına defnedildi.